Przodkowie konia przemierzając rozległe stepy i śródleśne łąki Europy i Azji, odżywiali się zróżnicowanym pokarmem, mając do dyspozycji niezliczone gatunki roślin, w tym trawy, motylkowate oraz mnóstwo ziół. Związki chemiczne zawarte w tej paszy tworzyły specyficzne środowisko dla mikroorganizmów zasiedlających przewód pokarmowy, regulując i wspomagając przebieg procesów trawienia. Wraz z postępującym udomowieniem jadłospis koni znacznie się skurczył, zwierzęta ograniczone zamkniętą przestrzenią pastwiska oraz tym, co hodowca poda im do żłobu, mają o wiele mniejszy wybór roślin. Dodatkowo, jeśli łąki i pastwiska nie są odpowiednio pielęgnowane, zmniejsza się udział roślin motylkowych i ziół w runi, pozostają jedynie kiepskie trawy o niskiej wartości pokarmowej. Taka sytuacja, w połączeniu z niewłaściwym żywieniem, np. nadmiarem łatwo strawnych węglowodanów przy jednoczesnym niedoborze włókna, może prowadzić do częstszego występowania zaburzeń pracy przewodu pokarmowego.
Podstawowym działaniem lekarza weterynarii przy wielu chorobach jest farmakoterapia z wykorzystaniem odpowiednich leków. Syntetyczne środki cechują się znanym składem, dzięki czemu można dokładnie określić dawkę preparatu, jaką otrzymuje zwierzę. Część hodowców uważa jednak, że ich działanie jest zbyt agresywne i wiąże się z negatywnym wpływem na cały organizm, jak antybiotyki, które nie tylko ograniczają rozwój patogenów, ale mogą także oddziaływać niekorzystnie na pożyteczne mikroorganizmy zasiedlające przewód pokarmowy. Alternatywę mogą stanowić zioła i rośliny przyprawowe, które odznaczają się zawartością związków aktywnych biologicznie, przez co wywierają one wpływ na funkcjonowanie organizmu zwierząt i ludzi. Pewną niedogodnością przy stosowaniu tych środków jest zróżnicowany skład chemiczny pomiędzy poszczególnymi partiami tego samego surowca oraz różnorodność obecnych w nich związków (często nie do końca poznanych!), przez co ich działanie jest nie do końca przewidywalne i skuteczne, jak w przypadku preparatów syntetycznych. W związku z tym zioła nie są podstawowym środkiem stosowanym w leczeniu chorób, mają natomiast duże znaczenie wspomagające, wzmacniające i regulujące procesy zachodzące w organizmie.
Czosnek to znana od tysiącleci wieloletnia roślina przyprawowa i lecznicza.
Czosnek to znana od tysiącleci wieloletnia roślina przyprawowa i lecznicza. Odznacza się dużą zawartością związków siarkowych w postaci alliny, która po uszkodzeniu komórek rozpada się na allicynę, cechującą się specyficznym zapachem i silnymi właściwościami bakteriobójczymi. Ponadto czosnek zawiera szereg witamin, składników mineralnych, flawonoidy, śluzy i fitosterole. Oprócz działania bakteriobójczego, niszczy on także grzyby, wirusy oraz niektóre pasożyty, nic więc dziwnego, że przed wynalezieniem antybiotyków był to jeden z najczęściej stosowanych środków leczniczych. Czosnek oddziałuje również na przewód pokarmowy, zwiększając wydzielanie soków trawiennych, wytwarzanie żółci, ma też ułatwiać wchłanianie składników pokarmowych. Korzystny jest również wpływ czosnku na układ oddechowy, gdzie ułatwia on odkrztuszanie, zwiększa wydzielanie śluzu i ogranicza stany zapalne, co może być przydatne przy różnego rodzaju alergiach spowodowanych np. dużym zapyleniem pomieszczeń. W sezonie letnim przydatne może być działanie odstraszające owady, zarówno przy stosowaniu zewnętrznym, jak i wewnętrznym wraz z paszą.
Cynamon jest powszechnie używany do przyprawiania deserów, ale dzięki właściwościom biologicznym można go z powodzeniem wykorzystywać jako dodatek żywieniowy.
Cynamon jest powszechnie używany do przyprawiania deserów, ale dzięki właściwościom biologicznym można go z powodzeniem wykorzystywać jako dodatek żywieniowy. W handlu kora cynamonu występuje w postaci pociętych rurek ze zwiniętymi do wewnątrz brzegami lub też zmielona na proszek. Zawarty w cynamonie olejek składa się głównie z aldehydów, towarzyszą mu żywice, garbniki, w efekcie jego kora cechuje się silnym korzennym, słodkim aromatem i nieco palącym smakiem. Cynamon pobudza wydzielanie śliny, kwasu solnego i soku jelitowego, trzustkowego oraz żółci. W rezultacie wzmaga on procesy trawienia oraz zwiększa stopień przyswajania poszczególnych składników pokarmowych. Ponadto cynamon wykazuje silne działanie antybakteryjne, hamuje rozwój drożdży i pierwotniaków, przez co wchodzi w skład preparatów zastępujących antybiotykowe stymulatory wzrostu. Efektem ich działania jest ograniczenie rozwoju niekorzystnych dla zdrowia mikroorganizmów, zwiększenie apetytu zwierząt, zwiększenie wykorzystania pasz oraz ograniczenie nadmiernej fermentacji. Dawniej cynamon podawano zwierzętom nie tylko w przypadku zaburzeń trawienia (jak biegunka czy wzdęcia), ale także jako afrodyzjak dla zwierząt niewykazujących oznak rui lub niechętnych do odbycia kopulacji.
Imbir hamuje rozwój wielu pierwotniaków oraz pasożytów, jak płazińce czy nicienie.
Imbir to bulwiaste kłącza wieloletniej rośliny pochodzącej z Azji, można go zakupić w formie świeżej lub też po wysuszeniu i sproszkowaniu. Olejek eteryczny zawiera mieszaninę alkoholi, węglowodorów i fenyloalkanów, jak zingiberol, zingiberen i gingerol. Wykazuje on działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Co więcej, imbir hamuje rozwój wielu pierwotniaków oraz pasożytów, jak płazińce czy nicienie. Pod względem wpływu na pracę przewodu pokarmowego jego działanie nie odbiega od działania cynamonu – zmniejsza zaburzenia jego pracy, wzdęcia, zaparcia. Stosowany zewnętrznie działa przeciwbólowo, przeciwwysiękowo i rozgrzewająco.
Goździki zawierają dużo olejku eterycznego. Jego głównym składnikiem jest eugenol i acetyloeugenol, w przewodzie pokarmowym hamuje on fermentację, działa miejscowo przeciwbólowo, rozkurczowo na mięśnie gładkie oraz moczopędnie.
Nie mniej interesujące jest działanie goździków, które na co dzień są popularnym dodatkiem do ciast. Są to zebrane przed rozkwitnięciem pączki kwiatowe goździkowca, drzewa uprawianego w Afryce i Azji. Zawierają stosunkowo dużo olejku eterycznego, garbników i tłuszczów. Głównym składnikiem olejku jest eugenol i acetyloeugenol, w przewodzie pokarmowym hamuje on fermentację, działa miejscowo przeciwbólowo, rozkurczowo na mięśnie gładkie oraz moczopędnie. Wykazuje też działanie antybakteryjne, przeciwgrzybiczne i przeciwpasożytnicze. Zewnętrznie działa znieczulająco, przeciwzapalnie i odkażająco, dlatego jest składnikiem maści i żelów stosowanych przy urazach i stanach zapalnych skóry.
Należy również wspomnieć o gałce muszkatołowej, która jest otrzymywana z pestki zawartej w owocu wytwarzanym przez muszkatołowiec, drzewo pochodzące z Archipelagu Malajskiego. Gałka zawiera ok. 40% tłuszczów, 30% skrobi, nieco białka i kilkanaście procent olejku eterycznego, składającego się głównie z monoterpenów. Działa ona rozkurczowo na mięśnie gładkie, jest stosowana przy biegunce, wzdęciach i innych zaburzeniach czynności żołądka i jelit. Olejek użyty zewnętrznie działa odkażająco, przeciwbólowo i rozgrzewająco.
Uwaga! Substancje czynne zawarte w ziołach mogą wpływać na wchłanianie oraz działanie leków syntetycznych – zwiększając lub zmniejszając ich aktywność. Dlatego też ich stosowanie należy konsultować z lekarzem weterynarii, również w przypadku klaczy źrebnych, karmiących oraz zwierząt młodych. Należy też ściśle przestrzegać zalecanych dawek, ponieważ w dużych ilościach zioła mogą wywierać silny wpływ na organizm zwierząt, z zatruciem i zejściem śmiertelnym włącznie.
Źródło: „Konie i Rumaki”,
tekst: Arkadiusz Szałata, foto: Paulina Dudziak, Arkadiusz Szałata